Poněvadž vlasť člověku neposkytujevšeho, čeho mu třeba, jest mu jednati s lidminárodností jiných a znáti jazykjejich. Každý však dobře ví,jaké námahy, píle a vytrvalosti a peněznutno, by seznal důkladně řeč jednu,natož mnohé.
Proto juž přes 300 let pokoušeli se mužiučení, aby sestavili mluvu, kteráneobyčejně jsouc snadna i hodíc se všemnárodům vzdělaným, usnadňovala byjejich styky; řeč, která známa by bylajim všem, nesáhajíc v život jejichsoukromý.
Za nejzdařilejší pokus pokládajíněkteří Schleyerův volapük,který dosti značně je rozšířen.Avšak mnohé vady jeho brání, aby sestal skutečně řečí světovou.Schleyer totiž vymýšlel po chuti svétvary i slova, a výrazy jazykůnárodních přeměňoval tak,že s těží lze je poznati;na př.: advokát lavogel, figura füg, fysikafüsüd, hotel loted, idea döl, kanál kanäd(kanal = umělec!), móda molad, oltářlatab, pošta pot, růže lol…
Množství přehlásek, skupiny dl,tl, bs,gs, ms… a příliš dlouhá slovačiní volapük těžkýma nelibozvukým; př.: dlänüb,eimatabömetobös, ovinditobödok…
Lepší daleko je mezinárodnířeč dra. Esperanta. Mluvnice její jest velmijednoducha a pravidelna, slovník obsahuje výrazyz důležitějších řečíevropských, a pravidla tvořby slov zmenšujoupočet základních asi na 900. Pro svoudůležitosť, snadnosť a libozvučnosť„la lingvo internacia“ nalezla hojněpřívrženců, jichž početdenně vzrůstá.
Nadějeme se, že knížka tatoposlouží k poznání jejía k oblibě i ve kruzíchobecenstva našeho.
Fr. Vl. L.
Char la patrujo ne donas al homo chiajn necesajhojn,li devas konversadi kun homoj de aliaj nacioj kaj koni ilianlingvon. Sed chiu certe scias, kiel grandan laboron,diligenton, eldaŭrecon kaj monon oni bezonas al la efektivakonado de unu lingvo, kaj kiel al la de multaj!
Tial jam je pli multaj ol tricent jaroj sciviroj tentadis instruilingvon, kiu estante tre facila kaj uzebla por chiaj popolojcivilizitaj, faciligus iliajn komunikighojn, nepremighante en ilian privatan vivon.
Iuj kredas, ke plej bona provo estas la de Schleyer volapükkiu estas vastigita nemalmulte. Sed multaj eraroj ghiaj nelasas, ke ghi farighos vere la mondlingvo. Schleyerelpensis laŭ sia gusto formojn kaj vortojn, kajshanghis esprimojn de nacilingvoj tiel, ke oni povasekkoni ilin malfacile; ekzemple: advokato lavogel, figurofüg, fiziko füsüd, hotelo loted,ideo döl,kanalo kanäd (kanal = artisto!), modo molad,altaro latab, poshto pot, rozo lol…
Multego da sonoj ä, ö, ü,dl, tl, bs,gs, ms…kaj la longegaj vortoj faras volapükon malfacilan kajmalbelan; ekz.: dlänüb, eimatabömetobös,ovinditobödok…
Pli bona estas la lingvo internacia de dro. Esperanto. Lagramatiko ghia estas tre simpla kaj regula, la vortaroenhavas la vortojn el la antaŭaj lingvoj de Eŭropo, kajla reguloj por la kreado de l’ vortoj malgrandigas la nombron dela radikesprimoj sur preskaŭ naŭcent. Por sia graveco,facileco kaj bonsonec’ la lingvo internacia trovis multegon daamikoj, de kiuj la nombro en chiu tago kreskas.
...